Waarom vandaag doen als het tot morgen kan wachten? Deel 1 – Hoe uitstellen van taken tot stress leidt…

Herken je dat?

Je hebt een opdracht gekregen om over vier weken een plan op te leveren. Je neemt je voor om hier morgen meteen mee te beginnen. Voor je het weet is het de dag voor de oplevering… en dan moet je nog beginnen.

Of dat je een klant een vervelende boodschap moet vertellen. Je kunt iets niet leveren of niet tegen de prijs die de klant wil betalen. Steeds als je je voorneemt om de telefoon te pakken, komt er iets anders tussen…

Of je moet die kleine huishoudelijke klusjes doen. Waar je totaal geen zin in hebt. En dat vervolgens de rekeningen over de uiterste betaaldatum zijn of de strijk inmiddels drie hoog in de mand ligt.

Sprekende voorbeelden van uitstelgedrag? Uitstelgedrag is helemaal geen probleem… totdat je met het uitstellen een patroon begint te vertonen van ontwijken waarbij je jezelf en anderen in de nesten werkt.

Wat is uitstelgedrag?

Uitstellen houdt in dat er tijd zit tussen een activiteit die je moet doen en het moment dat je daadwerkelijk aan de taak begint. Uitstelgedrag wordt ook wel omschreven als “het zonder enige reden een activiteit waar je je aan verbonden hebt later uitvoeren dan je van plan was”. Het kan gaan om een motivatieconflict waarbij je een minder leuke activiteit die op langere termijn meer oplevert, verruilt voor een aangenamere bezigheid die meteen voor plezier zorgt.

Pleziertjes op korte termijn zijn het verleidelijkst… Dan gaat het veelal om activiteiten als televisie kijken, gamen, surfen op internet, social media op de telefoon of socializen met anderen. En de activiteiten die we dan uitstellen betreft studeren, taken met een deadline, lastige telefoongesprekken, huishoudelijke klussen, administratie en zelfs het volgen van een dieet.

Wat voor soorten uitstelgedrag kun je onderscheiden?

• Uitstellen van saaie taken

Saaie taken stel je uit omdat andere bezigheden gewoon leuker zijn. Waarom zou je je met saaie dingen bezig houden als er veel meer te beleven valt. Herken je dat? Dat je moest leren voor een proefwerk voor een vak dat je totaal niet boeide en dat juist op dat moment heel veel leuke series op televisie waren? Of dat je net een volgend level in die game haalde?

• Uitstellen van grote taken

En dan al die grote klussen die liggen te wachten. Wij mensen zijn onwijs opportunistisch. We nemen ons heel veel voor, veel te veel. Een dag is veel te kort en die grote taak neemt veel meer tijd in beslag dan we hadden gedacht. Zeker als je op de laatste dag voor de deadline begint. Dat kan voor behoorlijk wat stress zorgen. Er zijn genoeg mensen die ’s nachts doorgaan en tegen iedereen vertellen dat ze de druk nodig hebben om te presteren. Yeah right…

We overschatten onszelf niet alleen, we zijn niet zo goed in staat om te plannen en iets groots in kleine behapbare stukjes te hakken… ronduit onhandig, zeker als je geloofwaardigheid ervan af hangt. Iedereen heeft wel zo’n collega die altijd met een smoes op de proppen komt “te druk”, “andere prioriteiten” etc. Gewoon omdat ze aan het uitstellen waren.

•        Uitstellen van spannende taken

Ten slotte zijn we meester in het uitstellen van spannende, lastige taken. Zaken waarvan je buikpijn krijgt. Waar je tegen op zit te hikken. Die je letterlijk uit je comfortzone halen… Dat zijn activiteiten waar je met een boog omheen loopt en net zo lang probeert te rekken, tot je er niet meer onder uit kunt. En dan heb je je zoveel in je hoofd gehaald, dat alles achteraf enorm mee valt.

Er zullen vast nog meer vormen van uitstelgedrag zijn. Ik laat het bij deze drie.

Wanneer wordt uitstelgedrag problematisch?

Zoals ik al eerder schreef wordt uitstelgedrag echt een probleem als je een patroon begint te vertonen waarbij je steeds dezelfde soort activiteiten uitstelt. Dus vlucht- en vermijdingsgedrag vertoont. Er alles aan doet om de taak maar niet te hoeven uitvoeren. Waarbij een stemmetje in je hoofd je continu aan je kop zeurt dat je een sukkel je bent. Uitstel leidt dan tot onrustgevoelens, tot het opstapelen van al die uitgestelde taken en tot jouw ongeloofwaardigheid in je omgeving.

Wat is de oorzaak van uitstelgedrag?

Hierbij maak ik onderscheid in drie zones, te weten de comfortzone, de stretchzone (ofwel de zone van naaste ontwikkeling) en de stresszone.

Activiteiten die je uitstelt uit verveling, betreffen veelal taken die voorkomen in je comfortzone. Je bent voldoende vaardig om de taak uit te voeren en bent ook voldoende vertrouwd met de taak. Maar de taak motiveert je niet (meer), is saai en dat is de reden dat je liever voor leukere activiteiten kiest. Dit soort taken dagen niet uit en leveren geen korte termijn winst op. Bijvoorbeeld leren voor een vak, huishoudelijke klussen of ander saai routinematig werk.

Taken in de zone van naaste ontwikkeling (de stretchzone), vragen al uitdaging en kosten je moeite om de taak tot een goed einde te brengen. Een voorbeeld hiervan is het moeten schrijven van een plan. Je weet niet goed waar je moet beginnen, wat er van je verwacht wordt en je blijft ermee rond lopen zonder hulp te vragen voor een zetje in de goede richting. Het gevolg is een chaos in je hoofd, veel denk- en piekerwerk, en niets fatsoenlijks op papier. Vaardigheden die je hiervoor nodig hebt zoals plannen, organiseren, hulp vragen, hoofd en bijzaken onderscheiden zijn aan te leren maar dat vergt wel veel oefening. Als je dit onder de knie hebt, verplaatsen dit soort taken naar de comfortzone en leiden ze niet meer tot spanning.

In de stresszone gaat het om activiteiten die regelrecht tot stress leiden en die je als persoon het liefst volledig vermijdt. Stress leidt tot een vecht- of vluchtreactie en niet tot vergroting van de comfortzone.

De rol van angst

Angst speelt daarbij een grote rol. Angst om te falen, angst voor afwijzing, angst voor het onbekende, onzekerheid over je capaciteiten is van invloed op het uitstellen van je activiteiten. Als je vertrouwd bent met zaken (de comfortzone) is er geen angst. In de andere twee zones is wel sprake van een vorm van angst. En angst verlamt. Een beetje angst is goed om te leren maar te veel niet.

En daar zit nu de vicieuze cirkel. Angst zorgt voor vermijdingsgedrag. Vermijdingsgedrag zorgt voor niet leren (het niet ontwikkelen van je vaardigheden). En iets niet kunnen zorgt weer voor angst.

Dus de oplossing van uitstelgedrag ligt in het groter maken van je comfortzone. Dat doe je door de confrontatie met de moeilijke taak in de stretchzone aan te gaan. Leren, leren en nog eens leren net zolang totdat het een vertrouwde taak is. Maar wel in de zone van de naaste ontwikkeling!

In het volgende deel geef ik 7 stappen om handig om te gaan met je uitstelgedrag.

N-Mrii